XU HƯỚNG VẬN TẢI ĐƯỜNG SẮT Á – ÂU

GIẢI PHÁP THAY THẾ VẬN TẢI BIỂN TRONG GIAI ĐOẠN MỚI 

1- Bối cảnh logistics quốc tế 2025

Trong nhiều năm qua, vận tải biển luôn chiếm ưu thế trong thương mại quốc tế nhờ chi phí thấp và khả năng chuyển chở khối lượng lớn. Tuy nhiên từ năm 2020 đến nay, ngành logistics toàn cầu liên tục chứng kiến nhiều biến động: tắc nghẽn cảng, thiếu container, giá cước tăng cao, ảnh hưởng từ dịch bệnh và xung đột địa chính trị.

Trong bối cảnh đó, vận tải đường sắt Á – Âu nổi lên như một giải pháp thay thế đầy tiềm năng, đặc biệt đối với các doanh nghiệp cần cân bằng giữ chi phí và tốc độ giao hàng. Đây không chỉ là xu hướng tạm thời mà đang dần trở thành chiến lược lâu dài trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Vận tải Á – Âu bằng đường sắt 

2- Vì sao vận tải đường sắt ngày càng được ưa chuộng ?

• Thời gian vận chuyển rút ngắn

Nếu đi bằng đường biển từ Châu Á sang Châu Âu, thời gian kéo dài từ 35-40 ngày. Trong khi đó, tuyến đường sắt Á- Âu chỉ mất khoảng 15-20 ngày, giúp doanh nghiệp tiết kiệm gần một nữa thời gian.

• Chi phí hợp lý

Gía cước đường sắt cao hơn đường biển nhưng thấp hơn nhiều so với đường hàng không. Đây là lựa chọn cân bằng cho những lô hàng giá trị cao , cần giao nhanh nhưng vẫn phải tối ưu ngân sách logistics.

• Tính ổn định cao

Đường sắt ít chịu ảnh hưởng từ tình trạng kẹt cảng hay khan hiếm container,  giúp kế hoạch vận chuyển ổn định hơn.

• Thân thiện môi trường

So với hàng không, vận tải đường sắt phát thải CO2 ít hơn khoảng 80%, góp phần giúp doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn ” xanh hóa logistics ” ngày càng khắt khe ở thị trường Châu Âu.

3- Các tuyến đường sắt chính nối Á – Âu

Hiện nay, có nhiều tuyến vận tải đường sắt kết nối châu Á và châu Âu, nổi bật gồm:

• Tuyến Trung Quốc – châu Âu: Xuất phát từ các thành phố như Trùng Khánh, Thành Đô, Vũ Hán, đi qua Kazakhstan, Nga, Belarus để tới Ba Lan, Đức, Pháp.
• Điểm trung chuyển quan trọng:
• Almaty ( Kazakhstan )  – cửa ngõ vào Trung Á.
• Duisburg ( Đức ) – trung tâm logistics đường sắt lớn nhất Châu Âu.

Theo thống kê, năm 2024 đã có hơn 16.000 chuyến tàu Á – Âu hoạt động, vận chuyển hàng triệu TEU, cho thấy nhu cầu ngày càng tăng mạnh.

4- Những loại hàng hóa phù hợp với vận tải đường sắt

Không phải mặt hàng nào cũng thích hợp để vận chuyển bằng đường sắt. Một số nhóm hàng đang được ưu tiên gồm:

• Điện tử, máy móc, linh kiện ô tô: giá trị cao, cần giao nhanh.
• Dệt may, giày dép: phù hợp với các đơn vị hàng xuất khẩu số lượng lớn sang Châu Âu.
• Thực phẩm khô, nông sản chế biến: rút ngắn thời gian, giữ chất lượng sản phẩm tốt hơn so với đi biển.

5- Thách thức của vận tải đường sắt Á – Âu

Bên cạnh cơ hội, loại hình vận tải này cũng tồn tại một số hạn chế:

• Chi phí cao hơn đường biển: thường đắt hơn khoảng 30-40%, nên chưa phải lựa chọn phổ biến với hàng hóa khối lượng lớn.
• Phụ thuộc hạ tầng quốc tế: các tuyến đường sắt đi qua nhiều quốc gia như Nga, Belarus, Kazakhstan, nên dễ bị ảnh hưởng bởi chính trị và an ninh.
• Sức chứa còn hạn chế: không thể cạnh tranh với quy mô khổng lồ của vận tải biển.

6- Cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam

Dù còn nhiều thách thức, doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam có thể tận dụng vận tải đường sắt Á – Âu theo một số hướng:

• Kết nối qua Trung Quốc: từ Việt Nam, hàng hóa có thể vận chuyển bằng đường bộ sang các ga trung chuyển tại Nam Ninh, Trùng Khánh ( Trung Quốc ), sau đó đi tàu lửa sang Châu Âu.
• Hàng hóa giá trị cao, cần tốc độ: điện tử, dệt may, thủy sản chế biến… là những mặt hàng tiềm năng.
• Mô hình đa phương thức ( multimodal ): kết hợp đường biển – đường sắt , hoặc đường bộ – đường sắt để tối ưu chi phí và thời gian.

Trong bối cảnh EU và nhiều thị trường lớn ngày càng siết chặt quy định về phát thải, lựa chọn vận tải đường sắt cũng giúp doanh nghiệp Việt Nam chứng minh cam kết ” logistics xanh “, tăng khả năng cạnh tranh.

7- Kết luận

Vận tải đường sắt Á – Âu không thể thay thế hoàn toàn vận tải biển, nhưng chắc chắn sẽ trở thành một kênh logistics chiến lược trong giai đoạn tới đây. Đây là giải pháp giúp doanh nghiệp:

• Rút ngắn thời gian giao hàng.
• Đảm bảo tính ổn định trong chuỗi cung ứng.
• Hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, giảm phát thải.
• Doanh nghiệp Việt Nam nên chủ động nghiên cứu, hợp tác với các nhà cung cấp dịch vụ logistics quốc tế để sớm khai thác cơ hội này. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, đa dạng hóa phương thức vận tải chính là chìa khóa giúp hàng hóa Việt Nam chinh phục thị trường Châu Âu hiệu quả hơn.